Het kwaad is voor ongelovigen vaak een struikelblok om in God te gaan geloven. Als er een God van liefde is, waarom is er dan zoveel kwaad in de wereld? Dat klopt toch niet? Ook gelovigen hebben het moeilijk met die vraag. Ook zij kunnen het kwaad dat de mensen meemaken vaak niet rijmen met hoe God zich verder bekend maakt. Wat kunnen we hierover vinden in de Bijbel?
Er worden verschillende antwoorden op de bovenstaande vraag gegeven. Sommigen denken dat God het kwaad niet wil, maar dat de mens er zelf voor gekozen heeft. Of dat de duivel zich tegen Gods plan keerde en het kwaad de wereld in bracht. Anderen geven God wel de schuld en twijfelen juist aan zijn liefde. Het voornaamste verschil in deze antwoorden ligt in de vraag: wie is er verantwoordelijk voor het kwaad dat we meemaken? Wijzelf of God? Kunnen wij voor het kwaad kiezen, ook als dit tegen Gods plan in zou gaan?
In de het artikel over de ‘vrije wil’, gaan we dieper in op de vraag, of een mens door zijn keuze het plan van God zou kunnen dwarsbomen. In de Bijbel kan je allemaal teksten vinden die gaan over keuzes die mensen maken. Als van ons een keuze wordt gevraagd, kunnen wij dan tegen de wil van God in gaan? Hoe zit het dan met de teksten die juist vertellen dat God alles bepaalt wat er gebeurt? Een mens overweegt zijn weg, God bepaalt waar hij heen gaat. Elke ‘toevalligheid’ is door God bepaald, er valt zelfs geen mus dood neer zonder dat Hij dat weet. Dit lijken tegenstrijdige teksten, maar als je ziet dat mensen keuzes maken, maar God allang weet wat wij gaan kiezen, dan past het wel. Wij hebben de vrijheid om te willen of te kiezen, maar achteraf blijkt dat allemaal al onderdeel te zijn van Zijn plan.
Ook de duivel kan niet tegen Gods plan ingaan. We lezen dat hij zondigt vanaf het begin 1Joh 3:8. Hij is gemaakt door God met als doel het kwaad de wereld in te brengen, helemaal volgens Gods plan Jes 54:16.
Dit betekent dat het kwaad geen ongelukje is, veroorzaakt door de ongehoorzaamheid van de mensen. Het was een bewust onderdeel van Gods plan. Denk je dat God, toen hij de boom van kennis van goed en kwaad in de hof plantte, niet al wist dat de mensen ervan zouden eten? Dacht je dat Hij verbaasd was toen zij ingingen tegen Zijn verbod? Sterker nog, we lezen dat nog voordat de mensen die fouten maakten, God zijn Zoon al als offer had geslacht Openb. 13:8.
Dit vinden we bevestigd in Jesaja 45:1-8, waar God profetisch de latere Perzische koning Kores toespreekt, tweehonderd jaar voordat hij zou regeren. Waarschijnlijk geloofden ze in die tijd in Perzië in twee hoofdgoden, één goede en één slechte god, die in een groot gevecht zijn verwikkeld, waarvan de uitkomst onzeker is. Door de goede God te dienen, vergroot je de kans dat uiteindelijk het goede zal winnen. Aan de Perzische koning, die opgegroeid is met dat geloof, maakt God zich bekend. Hij maakt zich bekend als God, buiten wie niemand is. Niemand is aan Hem gelijk. Alles is door hem gemaakt, licht en duisternis, goed en kwaad. God doet dit alles. Daarin ging Hij regelrecht in tegen de heersende opvatting, dat er een goede en slechte god in gevecht waren, en presenteerde zich als de God die over zowel goed als kwaad de supervisie heeft.
Een ander bijzonder verhaal over Gods rol in het kwaad vinden we bij Job. De duivel denkt dat Job God zo trouw is doordat hij alles van God heeft gekregen en nergens gebrek aan lijdt. Als hem alles zou worden afgenomen zou hij God vaarwelzeggen. De duivel krijgt toestemming van God dit te doen om Job te testen. Als Job alles verliest wat hij heeft, zegt hij : “zouden wij het goede van God aannemen en het kwade niet?” Job 2:10 En, zo staat er direct achter, Job ‘zondigde niet’, dat wil zeggen ‘miste niet zijn doel’ door dit te zeggen. Ook al voerde de duivel het uit, God hield alles in Zijn hand!.
De rest van het boek gaat over de vraag: ‘overkomt Job dit kwaad omdat hij fouten heeft gemaakt, of is er geen reden voor?’ Uiteindelijk vraagt Job of God het hem wil uitleggen, en God komt om hem te antwoorden. Zijn antwoord is verbazingwekkend. Meerdere hoofdstukken lang laat Hij de grootsheid van Zijn schepping zien, met maar één boodschap: hoe kan jij als klein mens mij als grote God ter verantwoording roepen? Zou ik niet groot genoeg zijn om te weten wat Ik doe? Zie je hoe God zelf de verantwoordelijkheid voor het kwaad neemt? Hij schuift het niet in de schoenen van de mens of van de duivel. Uiteindelijk krijgt Job alles dubbel terug van God, maar hij zegt nog iets interessants. Eerst had hij alleen van God gehoord, maar juist door het kwaad dat hij meemaakte leerde hij Hem echt kennen.
Dat God het kwaad gebruikt om ons iets te leren kunnen we op nog veel meer plekken in de Bijbel terugvinden, om te beginnen met de boom in de hof. Die boom heette ‘de boom van kennis van goed en kwaad’. Als we aan dat verhaal denken, dan denken we vaak dat Adam kon kiezen voor het goede, naar God luisteren, en het kwade, van de boom eten. Maar het was niet de boom van het kwaad, het was de boom van (de kennis van) zowel goed als kwaad. Adam kende het goede niet voordat hij leerde wat kwaad was. We lezen ook nergens dat hij blij en dankbaar was, terwijl hij zelfs met God wandelde! Maar dat was hij gewend, hij wist niet hoe het was om anders te leven. Juist door het kwaad te ervaren, leren we hoe goed God is.
Het is zelfs zo, dat we zonder het kwaad niets hadden geweten van wat Gods liefde echt inhoudt. Juist door het kwaad zond Hij zijn Zoon als een offer voor ons. En juist daardoor laat Hij ons zijn liefde zien Rom 5:8. Maar, zonder kwaad en zonde had de Zoon niet hoeven sterven! En Paulus schrijft zelfs dat God allen ongehoorzaam heeft gemaakt, zodat Hij zich over allen kan ontfermen Rom 11:32. Wat een ondoorgrondelijke wijsheid, wij hadden het nooit zo bedacht!
God werkt dus met contrast. Tegen de zwarte achtergrond van het kwaad komt Zijn liefde in witte letters volledig naar voren. Tegen een witte achtergrond hadden we haar volledig gemist. En werkt niet alles zo? Is een ijsje niet het lekkerst op een hete dag? Kan je niet het meest van iets genieten als je het een tijd gemist hebt?
Door het kwaad wil God ons dus juist leren dat Hij goed is, liefde is en zich over ons ontfermt. Prediker voegt eraan toe, dat God ons kwaad laat ervaren, om ons nederig te maken Pred 1:13. Als alles goed gaat, kunnen we nog wel eens te groot over onszelf denken, en te veel op onszelf vertrouwen. Juist door het kwaad leren we dat we God nodig hebben, dat we op Hem zouden vertrouwen en dat Zijn genade genoeg is. In dit alles mogen we steeds de belofte vasthouden, dat alles wat ons overkomt, juist ook al het kwaad, zal meewerken tot het goede Rom 8:28. Het is niet zinloos dat we lijden, God gebruikt het om er iets beters uit voort te laten komen. Ieder slachtoffer van het kwaad, hoe gruwelijk ook, zal God uiteindelijk aan Zijn hart drukken, de tranen afwissen en leven schenken in een onvoorstelbare heerlijkheid! Mogen we leren ook daarvoor te danken in alle omstandigheden!