Als we als gelovigen om ons heen kijken, dan zien we een heleboel ellende gebeuren. Al snel vragen we ons dan af: komt dit omdat mensen slecht zijn, of is het God Die dit teweegbrengt? En als we met mensen om ons heen praten, merken we dat veel van hen God helemaal niet kennen of bewust hebben afgewezen. Moet God niet wat harder Zijn best doen om hen te laten zien wie Hij is, om hen het geloof te geven? Of kiezen wij zelf om te geloven of niet en kan God er eigenlijk helemaal niets aan doen?
Om Gods handelen met Zijn schepping goed te begrijpen, is het belangrijk antwoorden te vinden op deze vragen. Eigenlijk gaan ze allemaal hierover: kan een mens ingaan tegen wat God wil dat er gebeurt, en heeft hij dus een ‘vrije wil’, of ligt alles vast in een plan dat God lang geleden bedacht heeft? Veel mensen hebben hierover geschreven en gediscussieerd, maar wat staat er nu eigenlijk over in de Bijbel?
Als je op zoek gaat naar teksten die laten zien dat we een keuze hebben, dan vind je er genoeg. In Jozua 24:15 lezen we een oproep aan het volk, om te kiezen of ze Jahweh zouden dienen of niet. In de evangeliën lezen we regelmatig de oproep om berouw te hebben en tot inkeer te komen. Een andere opvallende tekst lezen we in Mat 23:37, waar Jezus zegt dat Hij Jeruzalem vaak heeft willen verzamelen, maar ze wilden niet. Of wat dacht je van alle aansporingen in de brieven van Paulus? Vragen die niet om een keuze van onze kant?
Maar ook als we op zoek gaan naar teksten dat God alles leidt en uitvoert, dan vinden we talloze teksten. In Spreuken 16:9,33 lezen we dat een mens plannen maakt, maar God bepaalt waar hij heen gaat, en dat elke willekeurigheid door Hem bepaald wordt. Hij werkt alles uit in overeenstemming met de raad van Zijn wil Efe 1:11. Er valt zelfs geen mus dood van het dak zonder dat God het wil! Mat 10:29
Hoe kunnen die teksten allemaal waar zijn? De bekende schrijver C.S. Lewis gaf een prachtig voorbeeld:
Alle teksten die boven langskwamen zijn waar. Wij kunnen kiezen, en lopen niet tegen een muur als we iets doen dat tegen wat God wil in lijkt te gaan. Tegelijkertijd wist God allang wat we zouden kiezen en stond het al in Zijn plan. Er is dus verschil tussen Gods plan en Gods wil. Hij wil dat wij niet liegen of stelen. Maar dat dat soms toch gebeurt is onderdeel van Zijn plan.
Zo is het ook met geloof. God wil dat iedereen gered wordt en de waarheid leert kennen 1Tim 2:4, maar op dit moment is het Gods plan dat veel mensen Hem niet kennen of geloven. Sterker nog, geloof is iets dat God moet geven Efe 2:8. Hij sloot de ogen en oren van Zijn volk zodat ze Christus verwierpen. Waarom? Omdat God een veel groter plan uitvoert dan wij voor mogelijk houden! Juist door het ongeloof van Zijn volk, doordat ze Christus afwezen, wordt aan ons nu het evangelie, het goede bericht verteld! En uiteindelijk zal Hij, juist door wat Christus gedaan heeft, iedereen redden.
Misschien vind je het moeilijk om het bovenstaande te accepteren. Als wij niet zelf kunnen kiezen wat er gebeurt, maar alles volgens Zijn plan gaat, kun je dan nog wel spreken van een relatie met God? Zou het niet beter zijn als we toch zelf konden beslissen? Vergelijk de mens eens met een superauto. En stel dat die auto een eigen wil zou hebben. Wie zou daarin durven rijden als het stuur een eigen wil had? Als God voor het uitvoeren van Zijn plan helemaal afhankelijk was van de keuzes die wij mensen met ons beperkte inzicht zouden maken, zou Hij dan ooit kunnen bereiken wat Hij beloofd heeft? We denken zo snel te menselijk over God en onze relatie met Hem.
Het is een illusie dat we volledig vrij kunnen kiezen, zonder invloed van buitenaf. We worden daarin zo bepaald door onze eigen ervaringen, de omstandigheden, de meningen van anderen. En voor gelovigen lezen we zelfs:
| 13 want God is het, Die in jullie zowel het willen als het werken voor Zijn welbehagen bewerkt. | NCV |
Op het moment dat we gaan geloven, gaat God met Zijn geest in ons werken, verandert wat we willen zodat we werken kunnen gaan doen die in overeenstemming zijn met Zijn wil. Hij zet ons dan ook aan dit te doen. We willen graag een ‘vrije wil’, maar zetten we daarmee niet feitelijk God aan de kant? Willen we niet nog liever geleid worden door Gods geest?
Het is namelijk ook mogelijk door een andere geest geleid te worden: de nietsvermoedende mens wordt in het geniep door allerlei geestelijke machten beïnvloed en gestuurd Efe 4:14. Een mens die tegen God kiest is niet vrij, maar is een slaaf van de zonde. En ook wij gelovigen hebben met kwade geestelijke machten te maken, waarvoor God ons speciaal een wapenrusting geeft Efe 6:11,12. Want God heeft ook dat allang voorzien.
Zonder erbij stil te staan worden we van alle kanten beïnvloed, en spelen er zo veel factoren en omstandigheden mee, dat er weinig overblijft van onze ‘vrije wil’, en dat is maar goed ook. God is het die Zijn schepping leidt, en zal doen wat Hij beloofd heeft. We zouden dan ook beginnen met Zijn woord te bestuderen, om te groeien in onze kennis van God en Zijn beloften voor ons. Dan leren we ook dat God ons door Zijn geest leidt en zal het Woord werkelijkheid worden en zijn waarheid bewijzen, waarin we gelezen hebben: “God is het, Die in jullie zowel het willen als het werken voor Zijn welbehagen bewerkt”.