HET NEDERLANDS INTERLINEAIR

Het interlineair bij de Concordante Griekse tekst

Van groot belang voor het maken van de Nederlandse Concordante Vertaling is het interlineair bij de Griekse Grondtekst, zoals verder uitgelegd bij het artikel over de vertaalmethode. Via het interlineair wordt de betekenis, en daarmee uiteindelijk de vertaling, laag voor laag opgebouwd.

Maar het interlineair is niet alleen belangrijk voor het maken van de vertaling, het is ook hét hulpmiddel voor iedere gelovige, ook zij die geen Grieks kunnen, om te kunnen kijken wat er écht staat geschreven. Elke vertaling moet concessies doen omdat het Nederlands anders werkt dan het Grieks, maar hier heb je bij het interlineair geen last van.

Interlineair betekent letterlijk: ’tussen de regels’, en houdt in dat onder elk Grieks woord staat wat dat woord betekent.

Het interlineair bevat naast de betekenis nog meer regels: informatie over woordopbouw, strongnummer, grammaticale informatie en functie van het woord in de Griekse zin. Bovendien kan de NCV vertaling van het woord onder het Grieks worden weergegeven, om direct de betekenis met de uiteindelijke vertaling te vergelijken. Zo kan iedereen, ook zij die geen Grieks kennen, heel precies bestuderen wat het Grieks zegt, zonder dat ze beperkt zijn tot een vertaling waarin al concessies zijn gedaan.

De Griekse grondtekst

Omdat de oorspronkelijke Griekse handschriften niet bewaard zijn gebleven, moet er aan de hand van latere kopieën de oorspronkelijke tekst worden gereconstrueerd. Alle moderne vertalingen zijn gebaseerd op de gereconstrueerde grondtekst in de wetenschappelijke uitgave van Nestle-Aland, maar wijken ook altijd op een paar plekken af waar ze denken dat een andere reconstructie beter is. De NCV doet dit niet anders, maar wil hier volledig transparant in zijn door dit vast te leggen in een uitgave van de grondtekst, die dus vrijwel altijd overeenkomt met Nestle-Aland, maar op enkele plekken zich juist aansluit bij kritiek van enkele wetenschappers.

Deze uitgave heet de Concordante Griekse Tekst (CGT), en is de grondtekst die de NCV precies volgt. Net als de Nestle-Aland editie geeft de tekst een zeer realistische weergave van de authentieke Griekse geschriften. Beiden berusten vooral op de drie oudste, complete tekstgetuigen: de codex Sinaïticus, de codex Alexandrinus en de codex Vaticanus, tezamen met enkele oude papyri.
3
ευλογητος
eulogētos
WEL-geLEG(zeg)de
gezegende
2128
A-NSM
ο
ho
DE/HET
de
3588
T-NSM
θεος
theos
PLAATS-er
God
2316
N-NSM
και
kai
EN
en
2532
CONJ
πατηρ
patēr
VADER
vader
3962
N-NSM
του
tou
van-DE/HET
van de
3588
T-GSM
κυριου
kuriou
BEKRACHTIGENde
heer
2962
N-GSM
ημων
hēmōn
van-WIJ
van wij
2257
P-1GP
ιησου
iēsou
JEZUS
Jezus
2424
N-GSM
χριστου
khristou
geZALFde
Christus
5547
N-GSM
ο
ho
DE/HET
de
3588
T-NSM
ευλογησας
eulogēsas
WEL-LEG(zeg)GENde
zegenende
2127
V-NNAP-NSM
ημας
hēmas
WIJ
wij
2248
P-1AP
εν
en
IN
in
1722
PREP+3
παση
pasē
aan-ALle
aan alle/iedere
3956
A-DSF
ευλογια
eulogia
WEL-LEG(zeg)ging
zegen
2129
N-DSF
πνευματικη
pneumatikē
BLAZ-ig
geestelijk
4152
A-DSF
εν
en
IN
in
1722
PREP+3
τοις
tois
aan-DE/HET
aan de
3588
T-DPN
επουρανιοις
epouraniois
OP-GEZIEN-OPWAARTS-
hemelse
2032
A-DPN
εν
en
IN
in
1722
PREP+3
χριστω
khristō
aan-geZALFde
aan Christus
5547
N-DSM
CGT
(Efe 1:3 – CGT)
De verschillende regels

In het interlineair van Efe 1:3 boven, zijn onder elk Grieks woord de regels zichtbaar: eerst de woordopbouw in de stamvorm, daarna het vertaalwoord of trefwoord, daaronder het strongnummer en als laatste de grammaticale code.

De stamvorm geeft weer hoe woorden zijn opgebouwd uit elementen. Zo is het woord voor Christus, χριστουkhristou, gevormd met het element -χρι--khri-, dat ‘ZALVEN’ betekent. Het woord χριστοςkhristos is dan het beste weer te geven als geZALFde, wat overeenkomt met de betekenis van het Hebreeuwse woord Messias. Met hoofdletters en kleine letters wordt onderscheid gemaakt tussen wat van het element komt (ZALVEN), en de betekenis die bij afleiden van een woord uit die elementen (ge_de). Dit geeft betekenis aan de titel van onze Heer, Christus, die ons nu misschien niet meer direct voor ogen staat als we het lezen. Zo worden in het interlineair allerlei diepere betekenissen zichtbaar, bijvoorbeeld ook dat het woord voor geest te maken heeft met blazen.

Al is de opbouw van een woord veelzeggend, het zegt niet alles over de betekenis van een woord. Sterker nog, het kan zijn dat door eeuwen het gebruik en daarmee de betekenis van een woord zo verandert dat de stamvorm een heel andere beeld lijkt te geven dan wat uiteindelijk vertaald wordt. Daarom wordt voor elk Grieks woord ook een trefwoord gekozen na bestudering van de betekenis en het gebruik van het desbetreffende woord in alle voorkomende tekstverbanden, dat als vast en uniek vertaalwoord toegepast wordt. Daarbij is de keus steeds gevallen op dat woord dat in de moderne taal (nagenoeg) hetzelfde woordbeeld heeft als het Griekse woord.

Zowel de stamvorm als het trefwoord zijn vervoegd – als het woord in het Grieks meervoud of enkelvoud is, een werkwoord van de 1e, 2e of 3e persoon of het in een naamval staat, dan is dit ook in het Nederlands bij deze regels te zien. Zo is een aantal keer de 3de naamval (datief) weergegeven met aan-. Deze extra betekenis uit de grammaticale woordvorm is ook te vinden in de regels met stamvorm en trefwoord, maar zijn dan schuin gedrukt. Zo is dus aan de hand van hoofdletters, kleine letters en schuine letters gelijk te zien welk gedeelte van de betekenis van de elementen, wat van de woordvorming, en wat van de grammaticale vorm komt.

Je kan aan de hand van het interlineair in één oogopslag heel veel informatie vinden. Zo zie je dat het Griekse ενεργεινenergein is opgebouwd uit de elementen IN en WERK, en dit in het werkwoord IN-WERKen wordt. Het schuine gedeelte geeft de vervoeging van het werkwoord: IN-WERKende-te-zijn. Als vertaalwoord is voor ‘werkzaam zijn’ gekozen, wat met dezelfde vervoeging ‘werkzaam zijnde te zijn’ wordt. Dit kunnen we natuurlijk niet zo vertalen. De volgende regel geeft de vertaling in Fil 2:13 weer: werken. Dan zien we het strongnummer, 1754, en een code die de grammaticale functie weergeeft, V-NIAN. Door op een woord in het interlineair te klikken, vind je de uitleg van die code. Dan kun je nog de functie van het woord in de zin weergeven, hier is het onderdeel van het ‘werkwoordelijk gezegde’ in dat vers.
ενεργειν
energein
IN-WERKende-te-zijn
werkzaam zijnde te zijn
|werken
1754
V-NIAN
werkw. gez.
Gebruik van het Interlineair

Zo kan het interlineair dus een schat aan informatie geven, zonder dat je een woord Grieks hoeft te kennen. Ook kun je precies zien waar de Nederlandse Concordante Vertaling is afgeweken van het gekozen vertaalwoord, en nagaan waarom dit nodig was. Zo kun je echt nagaan, wat er staat geschreven, zonder de interpretatie van een vertaler of uitlegger. Maar, dat het interlineair geen vertaling is, is ook een nadeel. Het interlineair moet je eigenlijk alleen gebruiken om van een enkel woord iets op te zoeken, niet om te kijken hoe de woorden samen een zin vormen in het Grieks. Het zal soms lijken alsof je het interlineair ook als een vertaling kunt ‘lezen’, maar zonder kennis van het Grieks maak je dan al snel verkeerde aannames over hoe de woorden samen gaan. Daarvoor moet je dan juist wel meer weten van Griekse grammatica en zinsbouw. Let er dus op, dat je het interlineair woord voor woord bekijkt, en niet gaat ‘lezen’.

Zo is het interlineair dus vooral een hulpmiddel, dat je naast een vertaling gebruikt, niet in plaats van een vertaling. Maar wel een hulpmiddel, waarmee de Griekse grondtekst binnen het bereik van iedere gelovige is gebracht. Op deze website en in de NCV Bijbelstudie App is het interlineair bovendien interactief. Ga met je muis over de woorden om in de vertaling de woorden te zien oplichten waarmee het Grieks vertaald is en klik erop om nog veel meer uitleg en informatie te krijgen. Zo heb je met de NCV vertaling, het interlineair en het commentaar alles in handen om te onderzoeken wat er écht geschreven staat. Opdat we Zijn woord beter mogen leren begrijpen!

BIJBELSTUDIE APP

Het interlineair en de Nederlandse Concordante Vertaling zijn uitvoerig te bestuderen in de NCV Bijbelstudie app. Daar kun je niet alleen het interlineair bekijken, maar ook op elk woord klikken voor extra informatie of met uitgebreide zoekmogelijkheden onderzoek doen.