DE NEDERLANDSE CONCORDANTE VERTALING

Het kostbaarste bezit van een gelovige is zijn Bijbel. Daarin is Gods woord geopenbaard. Het corrigeert ons, geeft richting, voedt ons op en maakt ons klaar om in Gods dienst te staan ^{2Tim 3:16,17}. Er is tegenwoordig geen tekort aan uitspraken van mensen te vinden, maar vergeleken met Gods woord zijn ze zonder waarde.

Veel moderne vertalingen proberen de betekenis van de oude Griekse en Hebreeuwse teksten over te zetten in begrijpelijk Nederlands. Zij overbruggen de kloof in tijd en taalgebruik door niet altijd woorden letterlijk over te zetten, maar waar iets niet direct duidelijk zal zijn voor de gemiddelde Nederlander, te zoeken naar een andere manier om dezelfde betekenis of gedachte uit te drukken.

Dit maakt zulke vertalingen goed leesbaar, maar het heeft ook nadelen. De vertaler moet dan namelijk eerst de betekenis van de tekst achterhalen, om die vervolgens over te zetten naar eenzelfde Nederlandse manier van uitdrukken. Soms zijn er bijvoorbeeld meerdere uitleggingen mogelijk voor een vers, waarvan dan één gekozen moet worden. Ook zullen dan onherroepelijk de overtuigingen van de vertaler of heersende traditie in de tekst terecht komen. Dan is het voor de lezer niet meer mogelijk om in zijn Bijbelvertaling te ontdekken wat er eigenlijk staat of kritisch de keuzes van de vertalers of de heersende overtuiging te onderzoeken.

Dit is wat de Nederlandse Concordante Vertaling wil voorkomen; zij wil vooral weergeven ‘wat er staat geschreven’. Dit doet zij door, waar mogelijk, één Grieks of Hebreeuws woord altijd met één Nederlands woord vertalen. En niet alleen woorden zijn consistent vertaald, ook de grammatica. Ook Griekse werkwoorden, naamvallen en andere grammaticale constructies worden in vertalingen op vele verschillende manieren vertaald, waarbij opnieuw soms interpretatie en heersende opvattingen sturend blijken. In de Nederlandse Concordante Vertaling zijn per vorm of constructie enkele vaste regels opgesteld, hoe de betekenis het best overgezet kan worden uit het Grieks. Zo wordt ook daarmee zoveel mogelijk interpretatie en traditie vermeden.

Waar de context of de Nederlandse taal vereist dat er wordt afgeweken van de ‘letterlijke’ weergave, is dit duidelijk in de tekst aangegeven met tekens of verschil in kleur of letterdikte. Met behulp van het interlineair of uitleg bij klikken op een woord in de app kan nagegaan worden waarom is afgeweken. Ook elke weergave van een naamval, werkwoordsvorm of constructie is zo terug te vinden. De vertaling kan dus niet altijd zuiver ‘letterlijk’ zijn, maar door strikte regels wordt alleen afgeweken wanneer dit noodzakelijk is om de betekenis in het Nederlands over te zetten, en dus niet als een tekst moeilijk is of niet past in de opvatting van de vertaler of heersende overtuiging. Omdat het een studievertaling is, en leesbaarheid daarom niet voor betrouwbaarheid gaat, is het ook mogelijk veel dichter bij de grondtekst te blijven, en is extra interpretatie niet nodig.

Het voordeel van deze methode is dat de lezer, zonder Grieks of Hebreeuws te kennen, kan nagaan wat er in grondtekst staat. Wel wordt de vertaling er misschien lastiger door dan een NBV vertaling. Het is dan ook met recht een studievertaling. U zult daarom misschien aan de vertaling moeten wennen, maar als u haar regelmatig ter hand neemt en vergelijkt met bijvoorbeeld de NBV, dan wordt u duidelijk, dat in deze vertaling dingen onder woorden worden gebracht, die u niet eerder zo voor ogen hebben gestaan.

ROMEINEN 8 – VLEES

Één van de vertaalprincipes van de NBV is dat er ‘contextueel vertaald’ wordt. Een woord krijgt zijn betekenis in de context, en wordt binnen die context dan zo vertaald. Een goed voorbeeld hiervan is de vertaling van het Griekse woord voor ‘vlees’ in Romeinen 8. Paulus stelt daar vlees tegenover de geest, als twee tegenstrijdige manieren van leven. Omdat vlees dan als beeld van onze lichamelijke verlangens gebruikt wordt, en dit niet een bekend beeld is in het Nederlands, vertaalt de NBV het met ‘menselijke natuur’ of ‘eigen natuur’. De ‘gezindheid van het vlees’ wordt dan ‘onze eigen wil’.

Om te lezen maakt dit het zeker begrijpelijker. Maar je dit stuk wilt bestuderen, dan mis je het verband tussen ‘vlees’ en ‘gezindheid van het vlees’, en verdwijnt het verband met andere passages waarin het woord ‘vlees’ gebruikt wordt. Bovendien is het God die door Zijn geest in ons het willen en het werken bewerkt ^{Fil 2:13}, dus is onze ‘eigen wil’ dan wel altijd hetzelfde als onze lichamelijke verlangens?

Alleen al binnen de Romeinenbrief vertaalt de NBV het woord ‘vlees’ met ‘nageslacht’, ‘lichamelijk’, ‘sterveling’, ‘begrip’, ‘eigen wil’, ‘zondige wil’, ‘eigen natuur’, ‘menselijke natuur’, ‘afkomst’, ‘afstamt’, ‘natuurlijke afstamming’, ‘volksgenoten’, of laat het woord helemaal weg. Dezelfde vertaalwoorden worden bovendien voor vele andere Griekse woorden gebruikt. De Nederlandse Concordante Vertaling zou overal gewoon ‘vlees’ handhaven. Dan is de tekst wellicht moeilijker, maar de betekenis is met het commentaar en door vergelijking met makkelijkere vertaling goed te achterhalen. Bovendien is de vertaling zo beter geschikt voor studie, omdat alle verbanden intact blijven. Voor andere vertalingen zouden vergelijkbare voorbeelden gegeven kunnen worden.